1. Belang
In de meeste landen van de Europese Unie (o.a. in België, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Italië, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië en Zweden) is 1 mei een officiële feestdag maar niet in Denemarken, Ierland en Nederland. Voor het ontstaan van 1 mei als ‘Dag van de Arbeid’ wordt gekeken naar de eerste 1 meibetoging in 1886 in de Verenigde Staten van Amerika. Die dag was een strijddag van de vakbeweging voor de 8-urige werkdag (8u werken, 8u rusten, 8u ontspanning en opvoeding). Er werd betoogd, maar er waren ook stakingen.
Op 14 juli 1889 kwam in Parijs een internationaal gezelschap van socialistische politici en vakbondsmilitanten bijeen om de krachten te bundelen. De internationale Dag van de Arbeid was hun eerste wapenfeit: sinds 1 mei 1890 komen arbeiders jaarlijks bijeen om hun werk te vieren en hun rechten op te eisen. Wie betoogde, moest staken want 1 mei was geen erkende feestdag. Staken was geen recht en arbeiders namen een groot risico door te staken.
Later werd 1 mei, een dag verbonden met de socialistische beweging, omgebouwd tot een ‘Bourgondische’ feest. Eerst vonden er kleine manifestaties plaats, Later kwamen de klassieke optochten, die na de Eerste Wereldoorlog een sterk pacifistisch karakter kregen.
2. Geschiedenis
Bij de Schotse en Ierse Kelten was 1 mei de start van de lente en de zomer. Dit werd gevierd met een feest ter ere van Belenos, god van leven en dood. Een feest in het teken van licht en leven, van bloei en bevruchting. Germanen en Saksen eerden Freya, godin van liefde en vruchtbaarheid, in de nacht van 30 april op 1 mei.
Alfred De Grote, koning van het Angelsaksische koninkrijk Wessex, wierp in de 9e eeuw als eerste het principe van de ”evenredige etmaalverdeling” op, de inspiratie voor het latere concept “8 uur slapen, 8 uur werken, 8 uur ontspannen”.
Richard Owen was een sociaal hervormer en socialist (Wales 1771 – 1858): hij liet arbeidershuisjes opknappen, opende een school en voerde een minimumleeftijd van10 jaar in in zijn fabriek. In 1817 pleitte hij voor een werkdag van 8 uur als algemene regel. "8 uur werken en een goede organisatie van arbeid kunnen een overvloed aan rijkdom voor allen scheppen. De nieuwe ontwikkelingen op technisch en chemisch gebied maken het niet meer noodzakelijk om langer dan 8 uur te werken". Hij inspireerde wereldwijd, wat onder meer aanleiding gaf tot de "Eight Hour Movements", verenigingen van arbeiders die de wettelijke invoering van een 8 urenwerkdag vooropstelden. Vooral in de Verenigde Staten stonden de vakbonden toen sterk. In 1884 nam de American Federation of Labor (AFL), de nationale vakbondsfederatie, een resolutie aan waarin ze pleitte voor de algemene invoering van een 8 urenwerkdag vanaf 1 mei 1886. Een bewust gekozen datum: 1 mei was in de VS "Moving Day", de dag waarop contracten werden opgemaakt, beëindigd of verlengd, en veel arbeiders verhuisden. Twee jaar lang werd er gemobiliseerd, en vanaf 1 mei 1886 werd in verschillende sectoren gestaakt en actiegevoerd. In Chicago, de snelst groeiende industriestad in de VS waar de sociale spanningen al enige tijd hoog opliepen, leidde dat tot geweld waarbij doden en gewonden vielen. In 1888 besloot de AFL om elk jaar op 1 mei te demonstreren ter nagedachtenis aan de gebeurtenissen in Chicago.
De 1-meidemonstratie in de Verenigde Staten vond slechts één keer plaats, in 1890. President Grover Cleveland verplaatste de viering nadien naar de eerste maandag in september, om te verhinderen dat 1 mei een herdenking van de rellen zou worden.
Op het congres van de Tweede Internationale van 1891 in Parijs werd besloten om van de Dag van de Arbeid een jaarlijkse traditie te maken. Het doel was met de 1 mei-viering de strijd voor de achturige werkdag te versterken op wereldvlak. Elke arbeider had recht op 8 uur rust, 8 uur ontspanning en 8 uur werken per dag. Arbeiders hadden recht op een menswaardig bestaan. De weerstand van de patroons tegen de 3 maal 8-ureneis was zeer groot omwille van de internationale concurrentie. Toen al!
De sigarenmakers in Antwerpen beslisten om op 1 mei 1890 niet te gaan werken om deze arbeidsfeestdag te vieren! Er werd een volksbetoging gehouden, gevolgd door een meeting in het lokaal ‘Den Engel’ op het Sint-Andriesplein. Één jaar later was er reeds een betoging met 3.000 man waar naast de sigarenmakers ook de dokwerkers bij aansloten. Het 1 meifeest nam uitbreiding en werd een traditie voor de socialistische beweging in Antwerpen.
In Aalst maakten de socialisten van deze feestdag gebruik om aan de katoenbewerkersbond een gloednieuwe rode vlag te overhandigen. Een betoging werd echter door de burgemeester verboden. Wie aan de rode feestelijkheden wilde deelnemen had zich afzonderlijk en in alle stilte, naar het lokaal op de Moorselbaan te begeven. En als ze allen over de brug waren, sloot men deze met gendarmen af, zodat het hen onmogelijk was nog de binnenstad te bereiken. Aan het einde van het feest stapte men in groepjes terug naar het station, sommigen zingend, anderen spelend op hun instrumenten. De pompiers en gendarmen werden losgelaten … . Onder de muzikanten zou een knaap zich veroorloofd hebben op zijn instrument te blazen. Een brigadier der politie sprong toen uit de rangen en greep de knaap vast. Alhoewel deze niet de minste weerstand bood, werd hij door tien pompiers tegelijk met slagen en stampen overladen. Iemand riep: “sla hem dood. ’t Is een socialist”. Deze jongen werd drie maanden later voor het gerecht gebracht en tot 15 dagen gevangenis en 26 fr. boete veroordeeld (L.P. Boon, Pieter Daens p. 107).
De meeste arbeiders werkten toen 13 à 14 uur per dag; en de zondag ging men naar de fabriek om de machines te kuisen. In de Belgische Werkliedenpartij werd de eis voor het algemeen enkelvoudig stemrecht (AES) het speerpunt en de centrale eis op 1 mei. Door het AES wilde men voldoende socialistische verkozenen hebben om door een meerderheid in het parlement de wetgeving inzake de arbeidsduur te wijzigen.
1 mei was een echte strijddag waarop de socialistische beweging haar eisen voor een rechtvaardige en solidaire samenleving uitschreeuwde in de straten van de vele steden en gemeenten van ons land. In het begin was het trouwens geen wettelijke feestdag, dus werd er ook gestaakt om 1 mei te kunnen ‘vieren’. Door harde sociale strijd heeft de socialistische arbeidersbeweging door de jaren heen belangrijke sociale verworvenheden afgedwongen.
3. 1 mei: een socialistische traditie
Jaarlijks stapten duizenden werknemers met rode vlaggen op - waardig en op hun paasbest - achter de vakbond, partij, mutualiteit, fanfares, praalwagens, jeugdbewegingen, turnkorpsen, vrouwenorganisaties. Zij tonen hun macht, solidariteit en politieke eisen voor ze hun verdiende, eerste pint bestelden. Er werden ook voetbal- en wielerwedstrijden (o.a. in Hoboken en Hemiksem), of duivenkampioenschappen georganiseerd. Die traditie is tot op de dag van vandaag blijven bestaan, vooral in de grote steden. Maar er zit sleet op de formule. De praalwagens en verkleedpartijen zijn verdwenen. De optochten worden korter, de gemiddelde leeftijd van de deelnemers steeds hoger. Sedert 1994 probeert het Vlaams Blok / Belang de 1 mei-symboliek van de socialisten af te pikken met eigen betogingen, eerst in het Aalst van priester Daens (1994 en 1996), en in Vilvoorde (1998) waar de Renault fabriek dichtging.
4. Er is meer aan de hand ….
Vandaag moet de socialistische beweging alle zeilen bijzetten om de sociale verworvenheden te behouden. Maar de slogan van de socialistische beweging was niet voor niets: ‘Vooruit’. Men wil niet alleen behouden wat verworven is, maar ook verder strijden voor sociale verbetering.
Er is echter meer aan de hand. De rechtse regeringen in ons land willen niet alleen onze sociale verworvenheden uithollen, ze richten hun pijlen rechtstreeks op het hart van de vakbonden en de mutualiteiten. Het zint hen niet dat we nog steeds een grote massa trouwe leden hebben en dat de publieke opinie nog steeds overtuigd is dat een vakbond broodnodig is. Ze pesten ons en trachten ons te muilkorven en onze acties onmogelijk te maken.
1 mei is dan ook het uitgelezen moment om te tonen hoe sterk en strijdbaar de socialistische beweging is. We maken niet alleen een vuist in eigen land, maar we scharen ons achter een wereldwijde beweging die ijvert voor meer gelijkheid, rechtvaardigheid en solidariteit.
De Rode Vlag, oorsprong en betekenis
Een compilatiefilm over de oorsprong en betekenis van de Rode Vlag door Luc Peiren en Mario Van Driessche (Amsab-ISG)
Klik hier om de complicatiefilm te bekijken.
Bronnen
Mil Kooyman
L.P. Boon Pieter Daens p. 107
Vrt nieuws 1 mei Kathleen Heylen, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2013/05/01/waarom_vieren_we1meiop1mei-1-1611631/