Artificiële of kunstmatige intelligentie (AI) is niet langer science fiction. Het maakt ondertussen deel uit van ons dagelijks leven en de impact zal alleen maar toenemen. Maar waar gaat het eigenlijk over?
Wat is AI en wat zijn de risico’s?
AI is de mogelijkheid van een machine om menselijke vaardigheden zoals redeneren, leren, plannen en creativiteit, te vertonen. Het is een verregaande vorm van digitalisering die onze arbeidsmarkt grondig door elkaar zal schudden.
Sommige mensen vrezen in de eerste plaats dat AI jobs zal doen verdwijnen. In de praktijk gaat het eerder over het verdwijnen van bepaalde taken waardoor er meer kan gedaan worden met minder mensen. Denk maar aan winkels zonder verkoopmedewerkers. Of de klantendienst waar je in eerste instantie geholpen wordt door een chatbot. Tegelijkertijd stellen we vast dat onze regering de uitgaven van de sociale zekerheid (dus de uitkeringen voor werkloosheid en ziekte) wilt verkleinen en zoveel mogelijk mensen (opnieuw) op de arbeidsmarkt wilt krijgen. Dit is paradoxaal in een tijd waar er steeds meer taken en jobs geautomatiseerd worden.
Robots zullen niet van de ene dag op de andere onze jobs afnemen. Het is wel zo dat wie op een slimme manier gebruik kan maken van AI, een competitief voordeel heeft tegenover collega’s. We moeten AI meer als een hulpmiddel dan een dreiging zien en het gebruik omkaderen zodat het een tool blijft die door mensen gebruikt wordt. Deze technologie creëert ook nieuwe jobs. Het is een middel om onze vaardigheden uit te breiden en zelfs werklast te verlagen. AI heeft een diepgaande impact op arbeidsorganisatie en het type relatie en communicatie in bedrijven. Het risico is natuurlijk dat de enige taken en jobs die nog door mensen uitgevoerd zouden worden de meest ondankbare, zware jobs zijn. Hoe moeten we hier dan mee omgaan? Om ervoor te zorgen dat deze technologie een positieve impact heeft op de maatschappij moet er wel een kader komen om dit in goede banen te leiden. Ook de vakbonden spelen daar een grote rol in.
Een collectief kader voor een collectieve uitdaging
Technologie is nooit volledig slecht of volledig goed. Het is een kwestie van collectieve omkadering. Zo stellen tal van studies dat digitalisering, artificiële intelligentie, robotisering inderdaad nieuwe tewerkstelling creëren, maar ook dat de mensen die hun job verliezen vaak ook minst goed gewapend zijn om de nieuwe mogelijkheden te grijpen. De competenties die je vandaag moet beheersen, zullen niet langer voldoen aan de jobs van morgen, en de nieuw verworven competenties kunnen snel verouderd raken. Opleiding en levenslang leren worden belangrijker dan ooit. Het is de taak van werkgevers om ervoor te zorgen dat werknemers bijgeschoold worden om met deze veranderingen om te gaan. De BBTK ijvert al jaren voor meer investeringen in opleiding en een verhoging van het aantal opleidingsdagen die werknemers hebben.
Verder moeten we ervoor zorgen dat de stijgende productiviteit niet in de zakken van de aandeelhouders verdwijnt. Een optie zou zijn om een specifieke belasting in te voeren op winst die gegenereerd wordt door AI. We weten ook dat de productiviteit vaak sneller stijgt dan dat het arbeidsvolume afneemt. Het is dan ook essentieel dat AI op een slimme en omkaderde manier wordt ingezet om de werklast te verlagen bijvoorbeeld door saaie en tijdrovende taken te automatiseren zodat de werknemers meer tijd hebben voor betekenisvol werk.
Een voltijdse job en een vast contract is vandaag de norm waar veel mensen naar streven. In de toekomst zou dat zomaar even anders kunnen zijn. De productiviteitswinst verbonden aan AI moet daarom ook verder het pad voorbereiden voor collectieve arbeidsduurvermindering (CADV) met behoud van loon en compenserende aanwerving. Dat is niet meer dan logisch wanneer er meer werk kan verzet worden met minder mensen. CADV wordt ook een belangrijk instrument om te vermijden dat we een arbeidsmarkt aan twee snelheden krijgen met aan de ene kant mensen die volledig uitgeperst worden en aan de andere kant mensen die zich vervelen of hun job zelfs zien verdwijnen.
We moeten nieuwe technologie niet vrezen, maar we moeten wel voorbereid zijn op de veranderingen die het met zich meebrengt. AI heeft bovendien ook een impact op de democratie. Denk maar aan het fake news dat zich razendsnel verspreidt en de AI-gegenereerde beelden die valse claims ondersteunen. We moeten voorkomen dat het ieder voor zich wordt in deze nieuwe maatschappij. En daar zullen we als vakbond mee voor moeten zorgen. AI en de gevolgen op ons dagelijks leven zijn een kernthema waar we rond werken. De BBTK blijft zich inzetten voor een gezonde arbeidsmarkt en jobs die mensen toelaten te leven zoals zij willen.