Half februari kwam de regering-Vivaldi met haar beruchte "arbeidsdeal" op de proppen. Een akkoord dat, volgens de politici, een flexibelere arbeidsmarkt mogelijk zou maken waarin werk en privéleven beter met elkaar te combineren zijn en waar meer mensen aan het werk zouden kunnen. De maatregelen van deze deal zijn zojuist in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.
Hieronder is er een opvallende maatregel die al veel over de tong is gegaan: de vierdaagse werkweek of, met andere woorden, de nieuwe arbeidsflexibiliteit. In de praktijk zal de werknemer nu zijn werkweek over vier dagen kunnen spreiden, met dagen van 9,5 of 10 uur per dag. Het idee dat je zo een "vrije dag" krijgt, kan voor sommigen op het eerste gezicht aantrekkelijk lijken, maar in werkelijkheid is dit uiterst gevaarlijk. Voor de BBTK is dit een onaanvaardbaar voorstel. Wij leggen uit waarom en overlopen de regelgeving hieromtrent.
De vierdagenweek volgens Vivaldi: een achteruitgang
Terwijl de vierdagenweek door politici werd voorgesteld als een belangrijke stap in de richting van een collectieve arbeidsduurvermindering, is ze in feite net het tegenovergestelde.
In plaats van vrije tijd te creëren via een collectieve arbeidsduurvermindering en door werkgelegenheid te scheppen, zal deze maatregel de werknemers nog meer onder druk zetten want ze moeten langere dagen van 9,5 uur of 10 uur werken.
Het doel is zogezegd om een beter evenwicht tussen werk en privéleven mogelijk te maken, maar hoe zullen werkende ouders de opvang van hun kinderen organiseren als hun werkdagen noodgedwongen langer worden? In de praktijk kan het nog moeilijker blijken om de werktijd, de nood aan kinderopvang en andere noodzakelijke afspraken op elkaar af te stemmen, aangezien er minder flexibiliteit is op 4 van de 5 dagen van een klassieke werkweek.
Bovendien gaat het om extreem lange werkdagen die ernstige gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van de werknemers: vermoeidheid, stress, gebrek aan motivatie, verhoogd risico op burn-out, enz.
Werknemers in sectoren waar al een soortgelijk werkritme heerst, zoals de ziekenhuissector, raken fysiek en psychisch uitgeput en aanwervingen worden er steeds moeilijker vanwege de lastige omstandigheden.
Deze vierdaagse werkweek is een grote stap achteruit voor de arbeidswereld en tast één van de grootste verworvenheden van de arbeidersbeweging aan, namelijk de achturendag die in 1921 werd verkregen.
Acht uur werk, acht uur slaap, acht uur ontspanning... was het idee achter deze vooruitgang. Een eeuw later is dat nog lang niet het geval.
De vraag is ook of iedereen die in dit systeem wil stappen dat ook zal kunnen doen. Dit recht is immers beperkt, aangezien het de toestemming van de werkgever vereist. De vierdaagse werkweek is dus afhankelijk van de welwillendheid van de werkgever, op basis van een eenvoudig individueel akkoord waarin de sociale overlegorganen volkomen buitenspel worden gezet. Met alle mogelijke ontsporingen van dien...
Ten slotte zal de overgang naar een vierdaagse werkweek ook gevolgen hebben voor de vakantiedagen, de toegang tot tijdskrediet en de maaltijdcheques van de werknemer. Deze gevolgen mogen niet over het hoofd worden gezien. Hierna overlopen we even alle aspecten.
Met deze nieuwe hervorming van de arbeidsmarkt zijn het in feite de werkgevers die zich verheugen. Zij zullen zo kunnen profiteren van steeds flexibelere en beter inzetbare werknemers.
Voor de BBTK moet een echte collectieve arbeidsduurvermindering worden doorgevoerd: doel is kortere werkdagen, met behoud van loon en compenserende aanwervingen.
Hierover moet in de sectoren worden onderhandeld om rekening te houden met de realiteit op de werkvloer.
Deze arbeidsduurvermindering moet werknemers echt toelaten om hun beroeps- en privéleven te combineren.
En dit moet banen creëren.
Focus op regelgeving
Voor wie geldt de vierdagenweek?
Alleen voltijdse werknemers kunnen hun arbeidsprestaties spreiden over 4 in plaats van 5 dagen.
Welke procedure is voorzien?
De werknemer moet een schriftelijke aanvraag doen bij de werkgever. Deze aanvraag geldt voor een periode van 6 maanden maar kan worden verlengd. Dit kan op papier of elektronisch.
De overeenkomst moet volgende elementen vermelden:
- aanvang en einde van de arbeidsdag:
- tijdstip en duur van de rusttijden
- dagen van regelmatige onderbreking van het werk die tijdens de werkregeling van toepassing zijn
- begin- en einddatum van de periode waarbinnen de vierdagenweek van toepassing is.
Indien de werkgever akkoord gaat, moet uiterlijk bij de aanvang van de nieuwe arbeidsregeling en voor een periode van maximaal 6 maanden een schriftelijke overeenkomst met het nieuwe uurrooster worden gesloten. Deze moet ook de begin- en einddatum van de nieuwe regeling vermelden.
Indien de werkgever weigert, moet hij zijn weigering binnen een maand na het verzoek van de werknemer schriftelijk verantwoorden. Dit kan op papier of elektronisch.
Welke mogelijkheden zijn voorzien?
De wet voorziet volgende mogelijkheden:
- de werknemer werkt niet meer dan 38 uur per week: in dat geval kan hij 9,5 uur per dag werken. Dit wordt mogelijk gemaakt door een wijziging van het arbeidsreglement volgens de gebruikelijke procedure voor wijziging van het arbeidsreglement. Dit moet de arbeidstijd voor een voltijdse werknemer vaststellen op 9,5 uur per dag
- de werknemer werkt meer dan 38 uur per week met een maximum van 40 uur: hij kan ook vier dagen per week werken door zijn wekelijkse arbeidstijd te delen door vier. Hij zal dan 10 uur per dag werken om tot een effectieve werkweek van 40 uur te komen. Er moet vooraf een sector- of bedrijfs-cao worden gesloten zodat de dagelijkse maximale arbeidstijd voor een voltijds werknemer gelijk is aan de wekelijkse voltijdse arbeidstijd gedeeld door vier. Deze cao wijzigt het arbeidsreglement rechtstreeks.
Arbeidsduur
Hoe verloopt een voltijdse werkregeling over vier dagen?
De voltijdse werkuren worden uitgevoerd over een week van 4 dagen.
Er verandert niets aan de wekelijkse werkuren - die blijven hetzelfde! Bijvoorbeeld: er wordt een week van 38 uur gewerkt - in een vierdaagse werkweek wordt ook 38 uur gewerkt.
De vorm die de vierdagenweek aanneemt hangt af van de effectieve wekelijkse arbeidsduur.
- 38-urenweek: in een 4-daagse regeling worden dan 4 dagen van 9,5 uur gewerkt.
- meer dan 38 uur per week: de effectieve wekelijkse arbeidsduur wordt gedeeld door 4.
- voorbeeld van een week van 39 uur: 39/4 = 4 werkdagen van 9 uur en 45 minuten
- voorbeeld van een week van 40 uur: 40/4 = 4 werkdagen van 10 uur
- minder dan 38 uur per week: de effectieve wekelijkse arbeidstijd wordt gedeeld door 4.
Voorbeeld van een week van 37 uur: 37/4 = 4 werkdagen van 9 uur en 15 minuten
Kan de werknemer in een vierdagenweek overuren werken?
De werknemer kan op de andere dagen van de week geen vrijwillige overuren maar wel "klassieke” overuren presteren.
Concreet betekent dit dat, wanneer een voltijdse werknemer van maandag tot en met donderdag in de vierdagenweek werkt, hij op vrijdag niet vrijwillig kan overwerken.
Hoe zit het met het recht op loontoeslag?
Prestaties die binnen de voorwaarden en beperkingen van de vierdagenweek worden verricht geven de werknemer geen recht op loontoeslag.
Een toeslag is verschuldigd als volgende grenzen worden overschreden:
- boven de nieuwe dagelijkse arbeidstijd in de vierdagenweek
- boven 40 uur per week of een lagere grens bepaald door cao
Kan een voltijdse werknemer in een vierdagenweek in een regeling van grote of kleine flexibiliteit werken?
Neen, deze twee regelingen zijn niet verenigbaar met de tewerkstelling van een voltijds werknemer in de vierdagenweek.
Kan een voltijdse werknemer in de vierdagenweek gebruik maken van glijdende werktijden?
De maximale dagelijkse grens van de arbeidsduur voor glijdende werktijden is 9 uur per dag.
Bijgevolg kan een voltijdse werknemer met een voltijdse arbeidsduur van meer dan 36 uur in een vierdagenweek geen glijdende werktijden toepassen.
Wat met het recht op tijdskrediet/thematisch verlof?
Opgelet, een werknemer die zijn werkweek over vier dagen spreidt, kan geen aanspraak maken op het 1/5de tijdskrediet, omdat hij in een vijfdagenregeling moet werken om hierop aanspraak te kunnen maken.
Loon en extralegale voordelen
Heeft de keuze voor een vierdagenweek gevolgen voor het loon, pensioen, enz.?
Neen, is er geen directe invloed op het bruto uur- of maandloon. Dit blijft hetzelfde. Ook de pensioenrechten blijven behouden. Er kunnen gevolgen zijn voor sommige extralegale voordelen (zie hierna).
Hoe zit het met het recht op het aantal maaltijdcheques?
Een voltijdse werknemer in een vierdagenweek krijgt minder maaltijdcheques, aangezien de regel is dat voor elke gewerkte dag één maaltijdcheque wordt gegeven. Hij ontvangt 4 maaltijdcheques in plaats van 5.
Wat met het recht op verplaatsingskosten?
Een voltijdse werknemer in een vierdagenweek heeft recht op viermaal deze vergoeding.
Jaarlijkse vakantie, feestdagen, enz..
Wat met het recht op jaarlijkse vakantie?
Een voltijdse werknemer die het hele vakantiejaar in een vierdagenweek heeft gewerkt, heeft in het vakantiejaar recht op 16 vakantiedagen.
Wanneer een werkweek wordt gewijzigd van 4 in 5 dagen en omgekeerd, wordt een nieuwe berekening van de vakantierechten gemaakt.
Kan de voltijdse werknemer in een vierdaagse werkweek ADV-dagen opbouwen?
Ja, een maximaal dagrooster van 10 uur kan vooraf worden vastgelegd als de effectieve voltijdse wekelijkse arbeidsduur meer dan 38 uur per week bedraagt, maar niet 40 uur.
Een voltijdse werknemer in een vierdagenweek kan dus in bepaalde situaties en volgens de door de sector vastgelegde regels ADV-dagen opbouwen.
Wat met feestdagen?
Werknemers in een vierdagenweek hebben ook recht op 10 feestdagen per kalenderjaar.
In de praktijk zal de kans toenemen dat een feestdag op een vrije dag voor een voltijdse werknemer valt. Een feestdag die valt op de 5de dag van een 4-dagenweek waarop de werknemer niet werkt, moet worden beschouwd als een dag van inactiviteit en moet dus worden vervangen.
Ziekte, klein verlet,..
Wat bij arbeidsongeschiktheid?
De bepalingen voorzien in de wet op de arbeidsovereenkomsten gelden voor een voltijdse werknemer in een vierdagenweek. Hetzelfde geldt voor de regels omtrent het gewaarborgd loon.
Wat met het gewaarborgd loon bij klein verlet?
Een voltijdse werknemer in een vierdagenweek ontvangt een loon voor de dag van de klein verlet voor de op die dag geplande uren.
Bescherming
Is de werknemer in een vierdaagse werkweek beschermd?
De aanvraag van de werknemer kan niet nadelig voor hem zijn en de werkgever kan hem niet ontslaan vanwege de aanvraag zelf.
Bewaring van de documenten
Waar worden de documenten bewaard?
De aanvraag van de werknemer en de gesloten overeenkomst (of een kopie daarvan) moeten tijdens de toepassing van de regeling op dezelfde plaats worden bewaard als het arbeidsreglement. Zij moeten gedurende 5 jaar na het einde van de betrokken periode worden bewaard.
Een kopie van het akkoord moet - op aanvraag naar - het CPBW worden gestuurd of, bij gebrek daaraan, naar de SA.
Inwerkingtreding
Deze maatregel treedt in werking vanaf 20 november 2022.